MRA – Heerhugowaard

Opdrachtgever: Gemeente Heerhugowaard, BNA Onderzoek
Opdracht: Ontwerpstudie Zaancorridor
Ontwerpteam: Ton Venhoeven (VenhoevenCS), Robert Jan Roos, Beate Vlaanderen, Marc Starmans, Bert van Eekelen (Arcadis) en René Kuiken

Heerhugowaard onderdeel van de Metropool Regio Amsterdam

De Zaancorridor, met de HAL-regio (Heerhugowaard, Alkmaar en Langedijk) aan haar kop, speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van de Metropool Regio Amsterdam. Om die kans te verzilveren is een optimaal vervoerssysteem vereist. Een ritje in de trein van Amsterdam CS naar Heerhugowaard duurt nu nog circa 46 minuten. Maar deze tijd kan drastisch worden teruggedrongen (tot ongeveer een half uur) als de Zaanse stations op het Amsterdamse metronet worden aangesloten. Komt daarbij een verlenging van het Programma Hoogfrequent Spoor tot aan Heerhugowaard dan wordt de bereikbaarheid optimaal.
Naast een optimaal vervoerssysteem voor de Zaancorridor zijn ruimtelijke ontwikkelingen rond de knooppunten cruciaal. Ruimtelijke ontwikkelingen, vooral gemengd programma, zijn noodzakelijk om zoveel mogelijk reistijd in vóór- en natransport te beperken en om een tegenspits te creëren. De Zaancorridor is nu nog vooral éénrichtingsverkeer en mensen zijn nog veel tijd kwijt om op hun uiteindelijke bestemming te geraken. Belangrijk is dat de verschillende knooppunten aan de Zaancorridor meer werkgelegenheid, regionale voorzieningen en recreatieve bestemmingen ontsluiten. Dat geldt ook voor het stationsgebied van Heerhugowaard. Zonder ruimtelijke ontwikkeling is geen gezonde exploitatie mogelijk, zal er geen hoge frequentie komen en wordt Heerhugowaard geen onderdeel van de metropool ontwikkeling.
De gemeente Heerhugowaard zet in op zorg en onderwijs rond het station maar er zijn serieuze mogelijkheden om dit te combineren met een breder programma. De HAL-regio is de poort naar de regio Noord-Holland Noord, en daar zitten industrieën die belangrijk zijn voor de metropool. Je hebt er bijvoorbeeld de meest gevarieerde Greenport van Nederland. Daarnaast zijn er mogelijkheden om bestaande en nieuwe toeristische bestemmingen te ontwikkelen. Maar het is ook een regio die problemen heeft met het vinden van hoogopgeleide personen. Heerhugowaard kan een belangrijk knooppunt worden als hoogopgeleiden die in Amsterdam wonen binnen een half uur met de trein in Heerhugowaard kunnen zijn om er te werken. Om ook alle andere ontwikkelingen in de nabijheid van het station en wat verder weg goed bereikbaar te maken moet het stationsgebied voor alle verkeerssoorten goed bereikbaar worden. In het ontwerp voor dit knooppunt moet gezocht worden naar de juiste combinatie van maatregelen om het station van Heerhugowaard tegelijk een aantrekkelijk knooppunt èn bestemming in Noord Holland Noord te maken.

Naast het werken aan verbetering van de knoop- en plaatswaarde op regionaal niveau moeten er ook op het schaalniveau van de stad verbeteringen worden doorgevoerd. Heerhugowaard als geheel, maar zeker het stationsgebied moet meer inzetten op verruiming van de mogelijkheden voor aantrekkelijk langzaam verkeer en openbaar vervoer. Om het gebruik van de openbare ruimte te intensiveren moet de kwaliteit en het gebruik van de openbare ruimte omhoog. Dit vraagt een combinatie van betere voorzieningen, meer werkgelegenheid en veel en aantrekkelijk overig gemengd programma. Een aantal in gang gezette projecten, zoals de ondertunneling van de Zuidtangent onder het spoor, zou hier met enige aanpassingen een belangrijke bijdrage aan kunnen leveren.
Over 50 jaar zullen Heerhugowaard en de HAL-regio met 200.000 inwoners het regionale centrum van regio Noord-Holland Noord zijn, met hoogwaardige, hoogfrequente openbaar vervoersverbindingen verbonden met de rest van de metropoolregio. De HAL-regio heeft dan een duidelijk eigen karakter op de Zaancorridor en speelt met een groot aanbod van mensen, energie, voedsel en aantrekkelijke regionale voorzieningen een cruciale rol in het metabolisme van de Metropool Regio Amsterdam.

Ruimtelijke ontwikkelingen
Om het stationsgebied van Heerhugowaard meer bestemming te laten worden zal de huidige focus van de gemeente op zorg en onderwijs in deze zone verbreed moeten worden.
Een interessante industrie is bijvoorbeeld de agribusiness. In Noord-Holland Noord ligt een van de 6 Greenports van Nederland en wel de meest veelzijdige. Dit is een sector waarmee een hoop geld en mensen gemoeid is maar die ook naarstig op zoek is naar hoger opgeleid personeel. De situering van hoofd- en handelskantoren en laboratoria direct naast het goed ontsloten treinstation van Heerhugowaard zouden hier wellicht een oplossing voor kunnen bieden.
Een andere groeiende business is Energie. Noord-Holland Noord neemt deel aan Energy Valley en de gemeente Heerhugowaard is hierin weer een voorloper, met oa. Stad van de Zon. Ook deze industrie zou bij kunnen dragen aan de ontwikkeling van het stationsgebied. Ten slotte zijn er mogelijkheden voor de vrijtijdsindustrie en het toerisme, bijvoorbeeld rond Broek op Langedijk en Scharwoude.

Infrastructurele ontwikkelingen
Naast stevige knooppunten dient de corridor ook over een optimaal vervoerssysteem te beschikken, wil het maximaal profiteren en bijdragen aan de Metropool Regio. Wat dat betreft is er voor de HAL-regio nog een slag te slaan. De reistijd van Amsterdam CS naar Heerhugowaard is nu 46 min, terwijl de reistijd naar Amersfoort en Hoorn, met een even lang traject respectievelijk 32 en 34 minuten is.
Die vermindering van reistijd is in onze optiek op verschillende manieren te realiseren. Een voorbeeld van een ingreep die dit mogelijk maakt is om metrolijn 50 vanaf station Sloterdijk door te trekken over het oude Hembrugtraject. Deze lijn loopt paralel aan de Zaanlijn op eigen spoor tot Uitgeest en ontsluit tegelijk het nieuwe Hembrugterrein. Uitgeest wordt dan een poortstation met aansluiting op het treintraject Hoorn-Den Haag. De Zaancorridor is hiermee gevrijwaard van sprinters, onnodige tussenstations en kan maximaal efficiënt worden gebruikt. De reistijd naar Heerhugowaard zou hiermee verlaagd kunnen worden tot 32 minuten.

Heerhugowaard: van dominant autonetwerk naar aantrekkelijke gemengde netwerken.
Een belangrijke factor om het stationsgebied een aantrekkelijke bestemming te laten worden is het vergroten van het aantal mogelijke interacties in het gebied. Dat kan door aantrekkelijke openbare ruimte te combineren met goede voorzieningen en ander gemengd programma. De beoogde onderdoorgang van de Zuidtangent onder het spoor en de noodzakelijke perronverlenging kunnen worden aangegrepen om dat te bewerkstelligen. De Zuidtangent is een belangrijke entreeweg van Heerhugowaard en is redelijk druk. In het huidige 67 m brede profiel is echter slechts 4,5 meter stoep te vinden terwijl het ook de route van het station naar het stadshart is.
Wij stellen ter verbetering een ruime middenberm en gescheiden rijbanen voor, waarmee tegelijk de veiligheid en oversteekbaarheid vele malen wordt vergroot en de perceptie van drukte wordt verminderd. De Zuidtangent wordt daarmee een aantrekkelijke en karakteristieke toegangsweg voor alle verkeerssoorten en een verbindend element tussen het station, het stadshart en de nieuwe ontwikkelingen in Broekhornpolder. Een horizontaal landmark dat bij zou kunnen dragen aan de toeristische aantrekkingskracht van Heerhugowaard.
Ook de ketenmobiliteit moet worden verbeterd. Hoe maak je van station Heerhugowaard een multimodale knoop waarbij het station geen eindbestemming is maar het begin of einde van een andere reis? Hierbij dient rekening te worden gehouden met de enigszins atypische modal-split, met een groot aandeel fiets en auto.
Voor de fiets stellen wij een spreiding van de stallingsmogelijkheden voor. Naast de huidige zou er aan de Zuidtangent ook een stalling moeten worden gerealiseerd.
De auto en bus worden aan de westzijde van het station gepositioneerd. De westzijde biedt meer mogelijkheden voor goede koppeling aan de regio, de oostzijde hoort meer bij de stad en is het belangrijkste domein voor het langzaam verkeer.